Chuẩn bị
Yêu cầu (trang 4 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 2 – Cánh Diều):
Xem lại phần Kiến thức ngữ văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.
- Khi đọc hiểu truyện ngắn, các em cần lưu ý:
+ Tóm tắt được nội dung văn bản (cốt truyện).
+ Nhân vật và mối quan hệ giữa các nhân vật trong truyện.
+ Đề tài của truyện, ý nghĩa nhan đề của tác phẩm.
+ Liên hệ với bối cảnh xã hội và những hiểu biết của bản thân để hiểu sâu hơn tác phẩm truyện.
- Đọc trước truyện ngắn Lão Hạc; tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Nam Cao và một số bài viết xung quanh tác phẩm Lão Hạc.
Lời giải:
- Khi đọc truyện:
Tóm tắt: Lão Hạc là một người nông dân nghèo. Vợ lão chết sớm, con trai bỏ đi phu. Lão chỉ con chó bầu bạn. Sau trận bão, hoa màu bị phá sạch, lão Hạc lại ốm đau liên miên. Không có gì để ăn, nhiều hôm thì lão ăn củ chuối, hôm thì ăn sung luộc, rau má, củ ráy, hay bữa trai, bữa ốc. Lão Hạc suy nghĩ và quyết định bán cậu Vàng để lấy tiền gửi ông giáo lo ma chay sau này chứ nhất quyết không bán đi mảnh vườn – tài sản duy nhất để lại cho người con trai. Sau đó, lão Hạc xin Binh Tư bả chó với lý do bẫy con chó cạnh nhà nhưng thực chất là kết liễu cuộc đời mình bằng cách ăn bả chó.
+ Nhân vật: lão Hạc và ông giáo (quan hệ hàng xóm).
+ Đề tài: Người nông dân Việt Nam trong xã hội cũ.
+ Ý nghĩa nhan đề: gợi sự đồng cảm của người đọc với thân phận người nông dân đồng thời gợi sự căm phẫn đối với ách thống trị của chế độ thực dân – phong kiến.
- Tác giả, tác phẩm:
+ Nam Cao tên khai sinh là Trần Hữu Tri (29/10/1915 hoặc 1917 – 30/ 11/ 1951), là một nhà văn, nhà thơ, nhà báo và cũng là một chiến sĩ, liệt sỹ.
+ Ông là nhà văn hiện thực lớn trước Cách mạng tháng Tám, một nhà báo kháng chiến (sau Cách Mạng), là một trong những nhà văn tiêu biểu của thế kỷ 20.
+ Lão Hạc là truyện ngắn được viết vào năm 1943, tác phẩm được đánh giá là một trong nhũng truyện ngắn tiêu biểu của dòng văn học hiện thực, truyện phản ánh hiện trạng xã hội Việt Nam trong giai đoạn trước Cách mạng tháng Tám.
Đọc hiểu
* Nội dung chính:
Tác phẩm phản ánh hiện thực số phận người nông dân trước CMT8 qua tình cảnh của lão Hạc: nghèo túng, không có lối thoát, phải chọn cái chết để bảo toàn tài sản cho con và không phiền hà hàng xóm. Qua đó thẻ hiện tấm lòng yêu thương, trân trọng đối với người nông dân trong xã hội của nhà văn Nam Cao.
* Trả lời câu hỏi giữa bài:
Câu 1 (trang 5, SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 2 - Cánh Diều)
Đoạn văn “Tôi cũng ngồi lặng lẽ […] tôi quý năm quyển sách của tôi…” thuật lại những sự kiện liên quan đến nhân vật nào?
Lời giải:
Liên quan đến nhân vật ông giáo
Câu 2 (trang 6, SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 2 - Cánh Diều)
Đoạn văn này giúp em hiểu thêm được gì về hoàn cảnh của nhân vật lão Hạc?
Lời giải:
- Hoàn cảnh lão Hạc: nhà nghèo, vợ mất sớm vì không đủ tiền cưới vợ cho con nên đứa con rai phẫn chí bỏ đi đồn điền cao su. Lão Hạc chỉ có con chó vàng làm bạn.
Câu 3 (trang 7, SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 2 - Cánh Diều)
Những lời nói của lão Hạc với “cậu Vàng” thể hiện điều gì?
Lời giải:
- Thể hiện nỗi nhớ mong, tình cảm dành cho cậu con trai
- Thể hiện tình yêu dành cho cậu Vàng
Câu 4 (trang 9, SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 2 - Cánh Diều)
Chú ý cách Nam Cao miêu tả nhân vật lão Hạc qua ngoại hình, ngôn ngữ, tâm lí.
Lời giải:
- Ngoại hình: Mặt lão đột nhên co rúm lại, những nếp nhăn xôi lại, cái đầu lão ngoẹo về một bên, cái miệng móm mém mếu như con nít.
- Ngôn ngữ: Cậu Vàng đi đời rồi ông giáo ạ!, Khốn nạn,... Ông giáo ơi,...
- Tâm lí: đau đớn, xót xa
Câu 5 (trang 9, SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 2 - Cánh Diều)
Câu nói của lão Hạc “chua chát” ở chỗ nào?
Lời giải:
- Lão rất yêu quý cậu Vàng nhưng vì hoàn cảnh lão buộc phải bán cậu đi
- Để che đậy cho những xót xa vì mất đi người bạn lão đành tìm một lí do là “hoá kiếp” cho cậu Vàng được làm người.
Câu 6 (trang 10, SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 2 - Cánh Diều)
Chú ý thái độ của ông giáo qua lời nói và hành động.
Lời giải:
Thái độ ăn ủi, đồng cảm, chia sẻ.
Câu 7 (trang 10, SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 2 - Cánh Diều)
Qua những việc nhờ ông giáo, nhân vật lão Hạc đã thể hiện được đặc điểm nào?
Lời giải:
- Yêu thương, lo lắng chu toàn và luôn mong ngóng con trai trở về
- Có lòng tự trọng
- Là người hay suy nghĩ và tỉnh táo nhận ra tình cảnh của mình
Câu 8 (trang 11, SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 2 - Cánh Diều)
Những từ ngữ nào thể hiện sự nhún nhường hết mức của lão Hạc?
Lời giải:
Từ ngữ: cắn rơm cắn cỏ, lạy, ông giáo có nghĩ cái tình tôi già nua tuổi tác mà thương…
Câu 9 (trang 11, SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 2 - Cánh Diều)
Chú ý tình cảnh của Lão Hạc.
Lời giải:
Khó khăn, không còn gì để ăn. Phải ăn khoai, ăn củ chuối, rau má,…
Câu 10 (trang 11, SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 2 - Cánh Diều)
Lời tâm sự của nhân vật ông giáo ở đây là nói với ai?
Lời giải:
Nói với người đọc, cũng là một lời độc thoại.
Câu 11 (trang 12, SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 2 - Cánh Diều)
Điều gì khiến ông giáo thấy “Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn…”?
Lời giải:
- Vì ông giáo nghĩ một người lương thiện như lão Hạc nhưng cũng bị tha hoá, xấu xa giống như Binh Tư.
Câu 12 (trang 12, SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 2 - Cánh Diều)
Chú ý các chi tiết miêu tả cái chết của Lão Hạc.
Lời giải:
- Chi tiết: Lão Hạc đang vật vã ở trên giường …. Cái chết thật là dữ dội”.
Trả lời câu hỏi cuối bài
Câu 1 (trang 13, SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 2 - Cánh Diều)
Tóm tắt truyện Lão Hạc trong khoảng 10 – 15 dòng.
Lời giải:
Lão Hạc là một người nông dân nghèo, vợ mất sớm, chỉ có một mảnh vườn và người con trai. Vì không có tiền cưới vợ, con trai lão Hạc sinh phẫn chí đi lên đồn điền cao su với lời thề khi nào kiếm được bạc trăm mới trở về. Từ đó, lão Hạc sống thui thủi một mình với con chó Vàng làm bạn, bòn vườn sống qua ngày. Sau trận ốm dai dẳng, lão không còn sức đi làm thuê được nữa. Rồi lại bão mất mùa, lão rơi vào hoàn cảnh khó khăn, cơ cực bội phần. Vì muốn giữ lại mảnh vườn cho con trai về có cái sinh sống, Lão Hạc dằn vặt lương tâm mình khi quyết định bán đi con chó Vàng. Lão nhờ ông giáo trông hộ mảnh vườn cho con trai và gửi tiền làm ma để không phiền hàng xóm. Lão Hạc xin ít bã chó của Binh Tư. Biết được chuyện này, ông giáo rất buồn vì nghĩ rằng con người như lão Hạc chỉ vì cái nghèo đói mà cũng bị tha hoá. Rồi lão chết đột ngột, dữ dội và đau đớn. Không ai biết vì sao lão chết trừ Ông Giáo và Binh Tư.
Câu 2 (trang 13, SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 2 - Cánh Diều)
Truyện có những nhân vật nào đáng chú ý? Phần (1) và (2) (in chữ nhỏ) mở đầu văn bản có vai trò như thế nào đối với phần sau của truyện?
Lời giải:
- Truyện có những nhân vật đáng chú ý: Lão Hạc, ông giáo, cậu Vàng.
- Phần (1) và (2) mở đầu văn bản: giới thiệu hoàn cảnh khốn khổ của lão Hạc; từ đó, tô đậm thêm những ngang trái xảy đến với lão Hạc trong phần (3) và góp phần làm rõ nguyên nhân dẫn đến kết cục đầy bi thảm của lão Hạc.
Câu 3 (trang 13, SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 2 - Cánh Diều)
Phân tích nhân vật lão Hạc:
a. Hoàn cảnh lão Hạc trong truyện có gì đặc biệt? Người đọc biết được hoàn cảnh ấy qua lời kể của ai?
b. Phân tích diễn biến hành động, tâm trạng của lão Hạc sau khi bán con chó Vàng. Theo em, nguyên nhân nào khiến lão Hạc có hành động và tâm trạng như vậy?
c. Trước khi chết, lão Hạc đã chuẩn bị những gì? Tìm các chi tiết miêu tả cái chết của lão Hạc. Từ các chi tiết đó, em nhận xét gì về nhân vật này?
Lời giải:
|
Hoàn cảnh |
Đối tượng thuật lại |
|
- Nghèo, vợ mất sớm, con trai bỏ đi đồn điền cao su. - Sống cô đơn, chỉ có con chó Vàng bầu bạn. |
- Lão Hạc tự thuật. - Qua lời kể của ông giáo. |
|
- Sau trận ốm nặng, lão không còn đủ sức đi làm thuê. - Lão quyết định bán đi con chó. |
- Lão Hạc tự thuật. - Qua lời kể của nhân vật ông giáo. |
|
- Sau khi nhờ ông giáo giữ tiền lo ma chay và mảnh vườn cho con thì lão khổ ở sống qua ngày. - Cuối cùng, lão xin bả chó của Binh Tư để kết thúc cuộc đời. |
- Qua lời kể của nhân vật ông giáo |
b.
|
Hành động sau khi bán chó: |
Tâm trạng sau khi bán chó: |
Nguyên nhân dẫn đến hành động và tâm trạng trên: |
|
+ “Cố làm ra vẻ vui vẻ” nhưng “trông lão cười như mếu”, khóc hu hu. |
+ Cảm thấy tội lỗi, tệ bạc khi lừa một con chó. + Đau đớn, dằn vặt vì quá thương cậu Vàng. + Chua chát, cay đắng cho số phận cơ cực của bản thân. |
+ Việc lừa bán chó mâu thuẫn với nhân cách tử tế từ trước tới giờ của lão. + Cậu Vàng là kỉ niệm và cũng là sự kết nối duy nhất của lão với con trai, lão xem cậu như người thân nên bán cậu lão đau đớn. + Lão Hạc nhận thức được sự bế tắc của số phận khi phải lừa bán con chó. |
c.
|
Việc làm trước khi chết |
Chi tiết miêu tả cái chết |
Nhận xét về nhân vật |
|
+ Nhờ ông giáo đứng tên văn tự để trông nom hộ ba sào vườn. + Gửi ông giáo ba mươi đồng để làm đám tang nếu lão có mệnh hệ gì. |
+ “Vật vã ở trên giường, đầu tóc rũ rượi, quần áo xộc xệch, hai mắt long sòng sọc”, “tru tréo, bọt mép sùi ra, khắp người chốc chốc lại bị giật mạnh một cái, nảy lên”. + Chịu sự hành hạ khổ sở đến hai giờ đồng hồ rồi mới chết. |
+ Số phận: đầy bi thảm. • Đói nghèo đã buộc nhân vật phải bán đi kỷ vật của con trai và cũng là người bạn thân thiết của bản thân. • Bao nhiêu cơ cực đã đẩy nhân vật vào đường cùng, đành phải chọn cái chết để bảo toàn tài sản cho con và giữ gìn lòng tự trọng cho bản thân. + Phẩm chất: tốt đẹp. • Rất mực thương con, luôn muốn vun đắp, dành dụm tất cả những gì có thể có để con được sống hạnh phúc. • Dù trong hoàn cảnh khốn cùng vẫn giữ lòng tự trọng. |
Câu 4 (trang 13, SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 2 - Cánh Diều)
Em nhận xét gì về nhân vật ông giáo (hoàn cảnh, suy nghĩ, thái độ, tình cảm dành cho lão Hạc…)? Chỉ ra vai trò của nhân vật này trong văn bản.
Lời giải:
Nhận xét: Là nhân vật đại diện cho tầng lớp trí thức tiểu tư sản nghèo sống mòn mỏi, bế tắc trong xã hội cũ. Là người chứng kiến mọi đau khổ của rất nhiều người nhưng không thể làm gì.
- Vai trò: dẫn dắt câu chuyện, đồng thời là người tham gia vào câu chuyện.
Câu 5 (trang 13, SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 2 - Cánh Diều)
Theo em, với truyện ngắn Lão Hạc, Nam Cao đã gửi gắm những điều gì khi viết về người nông dân nghèo trước Cách mạng tháng Tám 1945?
Lời giải:
Nam Cao đã gửi gắm:
- Nhà văn xót xa, đau đớn cho số phận bi thảm của người nông dân trong xã hội cũ.
- Nhà văn trân trọng, ngợi ca vẻ đẹp tiềm ẩn của người nông dân dù trong hoàn cảnh khốn cùng vẫn giữ lòng tự trọng.
- Nhà văn chia sẻ và cảm thông với những khát vọng, ước mơ chính đáng của họ.
Câu 6 (trang 13, SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 2 - Cánh Diều)
Chỉ ra những yếu tố nghệ thuật đặc sắc của truyện ngắn Lão Hạc. Trong đó, em ấn tượng nhất với yếu tố nào? Vì sao?
Lời giải:
|
Những yếu tố nghệ thuật đặc sắc của truyện ngắn Lão Hạc |
Xây dựng nhân vật sinh động, khắc hoạ tâm lí tinh tế. |
|
Trần thuật bằng ngôi thứ nhất làm tăng tính khách quan, chân thực cho câu chuyện. |
|
|
Kết hợp linh hoạt tự sự và một số phương thức biểu đạt khác. |
=> Em ấn tượng nghệ thuật xây dựng nhân vật, mỗi nhân vật trong tác phẩm đều đại diện cho một tầng lớp trong xã hội cũ, họ sống lầm than, nghèo khổ, chật vật và không có lối thoát. Cách xây dựng nhân vật này giúp người đọc hiểu rõ hơn về hoàn cảnh xã hội cũng như số phận chung của những người lao động thấp cổ bé họng lúc bấy giờ.
Câu 7 (trang 13, SGK Ngữ văn lớp 8 Tập 2 - Cánh Diều)
Trong truyện có nhiều đoạn văn mang tính triết lí về cuộc sống, con người. Em thích nhất đoạn văn nào? Vì sao?
Lời giải:
- Em thích nhất đoạn văn “Chao ôi! Đối với những người ở quanh ta… không bao giờ ta thương....” vì đoạn văn này thể hiện sự cảm thông của tác giả với người lao động trong xã hội cũ.
Giaibaitap.me
1. Đoạn trích trên kể về sự kiện gì? Nội dung các chương I, II và XXVII liên quan với nhau như thế nào? 2. Xác định và nêu ý nghĩa của hoàn cảnh diễn ra cuộc gặp gỡ giữa nhân vật “tôi” và hoàng tử bé.
1. Tìm từ địa phương trong những câu dưới đây. Cho biết các từ đó được dùng ở vùng miền nào và có tác dụng gì đối với việc phản ánh con người, sự vật ở địa phương. 4. Viết một đoạn văn (khoảng 6 – 8 dòng) nêu ý kiến của em về hiện tượng sử dụng biệt ngữ xã hội trên mạng xã hội hiện nay.
1. Đoạn trích Người thầy đầu tiên kể về chuyện gì? Truyện được kể ở ngôi thứ mấy? Ngôi kể ấy có tác dụng như thế nào? 5. Thông qua cuộc đời nhân vật An-tư-nai, có thể nêu lên nhận xét gì về số phận của những người phụ nữ được nói tới trong câu chuyện?
1. Phân tích truyện ngắn “Lão Hạc” của Nam Cao. 2. Viết đoạn văn phân tích tác dụng của cách kết thúc truyện Lão Hạc (Nam Cao).
