I. Đoc – hiểu văn bản:

Câu 1:

*Bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ” kể lại câu chuyện một đêm không ngủ của Bác Hồ trên đường Người đi chiến dịch trong thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp.

*Diễn biến câu chuyện đó:

Đêm ấy khi thức dậy trong một đêm mưa ở giữa rừng, anh đội viên thấy Bác Hồ vẫn ngồi đó đốt lửa và chăm sóc tận tình cho giấc ngủ của bộ đội. Lần thứ ba, anh thức dậy anh vẫn thấy Bác ngồi ở đó, anh mời Bác đi ngủ nhưng Bác vẫn từ chối bởi Bác lo cho đoàn dân công ở ngoài rừng. Anh vô cùng cảm phục tấm lòng cao cả của Bác.

Câu 2:

*Hình tượng Bác Hồ trong bài thơ được miêu tả qua con mắt và cảm nghĩ của anh đội viên.

*Cách miêu tả như vậy khiến cho người đọc thấy giữa anh và Bác dường như không khoảng cách mà lại rất gần gũi, chân thật. Ngoài ra, nó còn thể hiện được  tấm lòng của anh bộ đội với Bác và tình cảm, sự yêu thương vô bờ bến của Bác dành cho con cháu của mình.

Câu 3: So sánh hai lần thức giấc:

*Lần thứ nhất anh đội viên thức giấc thấy ngạc nhiên vì đã khuya lắm rồi mà Bác vẫn chưa ngủ:

- Anh xúc động bởi Bác đi dém chăn, Bác nhón chân đi nhẹ nhàng vì sợ các chú bộ đội giật mình tỉnh giấc. => Hình ảnh Bác hiện lên vừa lớn lao, vĩ đại vừa ấm áp như ngọn lửa hồng.

- Anh đội viên “Thổn thức cả nỗi lòng” và thốt lên những câu hỏi nhỏ: “Bác có lạnh lắm không?” . Anh mời Bác đi ngủ. => Anh rất lo lắng cho sức khỏe của Bác.

*Lần thứ ba thức giấc, anh hốt hoảng thật sự vì “Bác vẫn ngồi đinh ninh”. Anh năn nỉ, vội vã mời Bác đi ngủ “Mời Bác ngủ Bác ơi!”

- Bác vẫn không ngủ bới Bác ngủ không an lòng  “Bác thương đoàn dân công”=> Anh cảm phục tấm lòng yêu thương con cháu của Bác. Anh chiến sĩ cảm nhận được sự hạnh phúc, ấm lòng của Bác dành cho mình và tất cả mọi người.

*Trong bài, tác giả không kể lần thứ hai vì nó không cần thiết. Nếu kể thì nó sẽ trở nên dài dòng nên tác giả đã thay bằng dấu “…” để người đọc biết có lần ấy. Ngoài ra, kể hai lần thì mới thấy được sự thay đổi rõ rệt của tâm trạng anh đội viên.

*Qua cảm nghĩ của anh đội viên, hình ảnh của Bác và tấm lòng của Bác được khắc họa: Đó là lòng kính yêu và thiêng liêng gần gũi, lòng biết ơn, niềm hạnh phúc khi được nhận tình yêu thương ấm nóng của Bác. Hơn nữa, sự chăm sóc của Bác đã thể hiện Bác là một vị lãnh tụ nhưng luôn giản dị và hết mực lo cho con cháu của mình. Chính vì vậy, Bác Hồ hiện lên thật đẹp và lớn lao trong mỗi chúng ta.

Câu 4: Hãy cho biết vì sao trong đoạn kết, tác giả lại viết:

…Đêm nay Bác không ngủ

Vì một lẽ thường tình

Bác là Hồ Chí Minh”.

Bài thơ được tác giả kết bằng một hình rất đep đó là “Bác là Hồ Chí Minh”. Bác không ngủ bởi vì Bác phải lo vệc nước, lo xem dân chúng có được ăn no và ngủ yên ấm không, lo đoàn dân công đêm nay ra sao. Tất cả là vì Bác là một vị lãnh tụ của cả nước, là người cha của quân đội, cuộc đời Bác dành trọn cho nhân dân, đất nước.

Câu 5:

*Bài thơ sử dụng thể thơ năm chữ, có nhiều vần liền thích hợp với lối kể chuyện.

*Thể thơ này rất thích hợp với cách kể chuyện của bài thơ.

Câu 6:

*Những từ láy trong bài: trầm ngâm, lâm thâm, xơ xác, nhẹ nhàng, mơ màng, lồng lộng, thổn thức, thầm thì, bồn chồn, hốt hoảng, đinh ninh, phăng phắc, nằng nặc…

*Một số từ láy: mơ màng, thầm thì, nằng nặc làm tăng giá trị biểu cảm, tả cụ thể trạng thái tình cảm, cảm xúc của anh đội viên.

II. LUYỆN TẬP:

Câu 1: Đọc diễn cảm và học thuộc 5 khổ thơ đầu.

Câu 2: Em hãy viết bài văn ngắn bằng lời của người chiến sĩ kể về kỉ niệm một đêm ở bên Bác Hồ khi đi chiến dịch.

Gợi ý:

- Trong chiến dịch Biên giới cuối năm 1950, có rất nhiều bộ đội, dân công được huy động ra mặt trận và Bác Hồ là người trực tiếp chỉ huy chiến dịch.

- Sau một ngày hành quân thấm mệt chúng tôi nghỉ lại một lán trong rừng.

- Thật bất ngờ, trong đêm ấy lán của chúng tôi được đón Bác vào nghỉ chân.

- Bác hỏi thăm mọi người hôm nay có mệt không?, kể cho chúng tôi một vài câu chuyện hay và nhắc chúng tôi đi ngủ cho sớm.

- Tôi vâng lời Bác và đi ngủ nhưng rồi một lúc sau đó tôi chợt tỉnh giấc, nhưng điều ngạc nhiên đối với tôi đó là Bác vẫn ngồi đó, tôi lặng im nhìn Bác. Càng nhìn tôi lại càng thương, mái tóc Bác đã bạc nhiều, khuôn mặt gầy nhưng ánh mắt vẫn ấm áp. Chợt tôi thấy, sao lại ấm như vậy hóa ra là từ lúc nãy Bác đã đốt lửa sưởi ấm cho chúng tôi sau đó Bác còn đi nhẹ nhàng dém chăn cho từng người một.

- Tôi đã hỏi Bác, Bác ơi, Bác chưa ngủ, Bác có lạnh lắm không?

- Bác bảo: Chú cứ ngủ, mai còn phải tiếp tục cho chiến dịch.

- Tôi lại vâng lời Bác nhưng ngủ một lúc lâu, tôi lại tỉnh giấc, lần này tôi hốt hoảng thực sự Bác vẫn ngồi đó, chòm râu im phăng phắc.

- Tôi đã ra mời Bác đi ngủ nhưng Bác vẫn từ chối bởi Bác bảo: Ngoài kia, trời mưa lâm thâm, đoàn dân công của chúng ta không biết như nào.

- Nghe Bác nói, tôi cảm động khôn xiết. Tình cảm của Bác dành cho chúng tôi mới lớn lao làm sao. 

Giaibaitap.me