Câu 1. Trong bài thơ có nhiều động từ diễn tả trạng thái của cảnh ngày hè. Đó là những động từ nào, trạng thái của cảnh được diễn tả ra sao?

Bài thơ là một bức tranh ngày hè rất sinh động. Tác giả đã sử dụng nhiều động từ mang sắc thái để diễn tả cảnh vật ngày hè như “đùn đùn”, “phun”, giương”, “tiễn”. Cảnh vật được miêu tả tràn đầy sức sống mãnh liệt. Như có một cái gì đó thôi thúc bên trong, sức sống như ứa căng, tràn đầy khiến cho màu xanh của lá hòe đùn đùn lên và tán giương lên che rợp, khiến cho cây lựu ở hiên nhà “phun” ra màu đỏ. Thiên nhiên hiện lên sống động vô cùng.

Câu 2. Cảnh ở đây có sự hài hòa giữa âm thanh và màu sắc, cảnh vật và con người. Hãy phân tích và làm sáng tỏ.

Bức tranh ngày hè có sự kết hợp giữa màu sắc và âm thanh, giữa cảnh vật với con người một cách hài hòa, sinh động. Màu xanh của tán cây hòe làm nổi bật màu đỏ của hoa thạch lựu, tiếng lao xao của chợ cá hòa lẫn với tiếng ve kêu, trong không gian đầy sức sống ấy, con người (ngư dân làng chài) cũng đang nhộn nhịp với cuộc sống của mình.

Câu 3. Nhà thơ đã cảm nhận cảnh vật bằng những giác quan nào? Qua sự cảm nhận ấy, anh (chị) thấy Nguyễn Trãi là người có tấm lòng như thế nào đối với thiên nhiên?

Tác giả đã cảm nhận thiên nhiên không những bằng thị giác mà còn bằng thính giác, khứu giác. Không những nhìn thấy màu xanh của cây hòe, màu đỏ của hoa thạch lựu, tác giả còn nghe thấy âm thanh lao xao của chợ cá, tiếng dắng dỏi của ve kêu và ngửi thấy mùi thơm của hoa sen mùa hè. Thi nhân dường như mở rộng tất cả các giác gian để đón nhận thiên nhiên, để cảm nhận thiên nhiên và giao hòa cùng thiên nhiên, làm cho bức tranh thiên nhiên trong bài thơ trở nên tinh tế, sống động. Qua đây, cho thấy Nguyễn Trãi là người yêu thiên nhiên tha thiết.

Câu 4.  Nguyễn Trãi ước mong có cây đàn của vua Thuấn để gảy khúc Nam phong ca ngợi sự no đủ, thái bình của người dân. Nguyễn Trãi là vậy, dẫu không dễ dàng gì có một ngày rãnh rỗi để “hóng mát thuở ngày trường”, nhưng khi nghỉ ngơi ông vẫn luôn canh cánh nghĩ về dân, về đất nước. Nhìn thấy dân làng chài đang trong cảnh yên vui mua bán, ông mong được gảy khúc đàn ngợi ca. Tình cảm của ông dành cho nhân dân dường như được dồn nén để bộc lộ ở câu thơ cuối: “Dân giàu đủ khắp đòi phương”. Ước mơ cuộc sống no đủ cho nhân dân, nhưng không phải chỉ cho người dân quê ông hay người dân của một nước mà ước mong sự no đủ khắp mọi nơi. Đó là tấm lòng ưu ái rộng mở của Ức Trai. Câu thơ sáu chữ với âm thanh bằng ở cuối câu “phương” làm cho câu thơ như vang vọng mãi ra xa góp phần thể hiện tấm lòng ước mong của tác giả như lan tỏa rộng khắp muôn nơi.

 Câu 5. Bằng tấm lòng yêu đời, yêu cuộc sống thiết tha, Nguyễn Trãi đã vẽ nên một bức tranh thiên nhiên đẹp mắt. Qua đó, thể hiện tấm lòng yêu thiên nhiên và nêu lên khát vọng về cuộc sống thái bình, hạnh phúc cho nhân dân của nhà thơ. Bài thơ hé mở cho chúng ta thấy một tâm hồn rất đẹp và thanh cao của Nguyễn Trãi. Dẫu sinh trưởng trong một dòng họ nhiều đời đỗ đạt, song không vì vậy mà ông xa lạ với cảnh vật nông thôn, trái lại, tâm hồn ông chan hòa cùng thiên nhiên, cùng con người miền quê. Đó là nét đẹp của một tâm hồn giản dị. Lòng yêu đời yêu cuộc sống không chỉ thể hiện ở việc yêu thiên nhiên mà còn thể hiện ở việc yêu con người, yêu cuộc sống xung quang. Có lẽ vì vậy mà tác giả đã quan sát, lắng nghe âm thanh của chợ cá, của tiếng ve kêu dắng dỏi trong ngày hè sôi động. Nếu không yêu đời, yêu người thì làm sao tác giả có thể vẽ lên bức tranh thiên nhiên tràn đầy sức sống như vậy.

II. Luyện tập

 Câu 1. Vẻ đẹp của thiên nhiên và tâm hồn Nguyễn Trãi qua bài thơ.

Trả lời:

- Vẻ đẹp thiên nhiên:                

+Bức tranh tràn đầy màu sắc. Thiên nhiên hài hòa, màu xanh của cây hòe làm nổi bật màu đỏ của hoa thạch lựu.

+ Thiên nhiên căng tràn sức sống được miêu tả sinh động bằng các động từ mạnh như “phun”, “đùn đùn”, “giương”, “tiễn”,...

+ Âm thanh của ngày hè: tiếng ve, tiếng chợ “lao xao” tạo nên âm thanh sôi động, rất đăc trưng nơi làng quê Việt Nam mỗi khi hè sang.

+ Âm thanh diễn tả không khí, hơi thở sôi nổi của nhịp sống căng tràn trong cảnh thái bình của đất nước.

 - Vẻ đẹp của tâm hồn Nguyễn Trãi:

+ Nguyễn Trãi là người có tấm lòng yêu thiên nhiên, có sự cảm nhận hết sức tinh tế đối với cảnh vật. Nên ông cảm nhận thiên nhiên bằng nhiều giác quan khác nhau.

 +Tâm hồn ông giản dị, thanh cao, dù trong hoàn cảnh nào cũng canh cánh nỗi lo cho dân, cho nước, ước mong cho đất nước thái bình, nhân dân ấm no.

Giaibaitap.me