Nội dung chính Thời gian:

Qua những lời thơ giản dị, đầy hàm súc, Văn Cao muốn gửi gắm thông điệp tới bạn đọc sự tri ân với thời gian, tri ân những điều xưa cũ và ghi nhớ về những điều đẹp đẽ, đó chính là nét nghệ thuật mãi mãi trường tồn.

Trước khi đọc

Câu hỏi: Khi hình dung về thời gian, người ta thường nghĩ đến những từ ngữ nào?

Lời giải:

- Khi hình dung về thời gian, người ta thường nghĩ đến những từ ngữ như: năm, tháng, ngày, giờ, phút, giây, mùa, kỳ nghỉ, thời gian trôi qua, lịch, lịch sử, tuổi đời, tuổi trẻ, tuổi già, đồng hồ, v.v….

- Những từ ngữ này thường được sử dụng để miêu tả, đánh giá, so sánh hoặc diễn tả một khoảng thời gian, một sự kiện nào đó trong quá khứ, hiện tại hoặc tương lai; được xem như một mối liên kết quan trọng giữa các sự kiện và hoạt động trong cuộc sống con người. Do đó, từ ngữ về thời gian có vai trò rất quan trọng trong văn học, nghệ thuật, khoa học và cuộc sống hàng ngày của chúng ta.

Sau khi đọc

Câu 1: Dòng thơ đầu tiên cho thấy nhà thơ hình dung như thế nào về thời gian và về quan hệ giữa thời gian với con người? 

Lời giải: 

Dòng thơ đầu tiên cho người đọc thấy được nhà thơ có những liên tưởng, hình dung về thời gian vô cùng sâu sắc. Văn Cao cảm thấy thời gian trôi qua thật nhanh, mong manh và ngắn ngủi vô cùng. Thời gian là kẻ tàn nhẫn, vội vàng tới, vội vàng đi, tàn nhẫn để lại những dấu vết nhuốm màu thời gian lên cuộc sống.

→ Thông qua những hình dung về thời gian của tác giả ở câu thơ đầu tiên, người đọc còn cảm nhận được những suy tưởng sâu sắc của nhà thơ về mối quan hệ giữa con người và thời gian.

Như một quy luật hiện sinh, thời gian qua đi là vĩnh viễn không bao giờ trở lại. Sự nghiệt ngã ấy chính là bi kịch của phận người, con người không thể nào nắm giữ, níu kéo được được thời gian. Chúng ta phải làm thế nào để mỗi phút giây hiện hữu của đời người là mỗi phút giây sống chứ không phải là tồn tại.

Câu 2: Hình ảnh chiếc lá khô và “tiếng sỏi trong lòng giếng cạn” gợi cho bạn cảm nhận gì về thời gian?

Lời giải:

- Hình ảnh chiếc lá khô và “tiếng sỏi trong lòng giếng cạn” gợi cho em những liên tưởng về sự thoáng qua, nhanh chóng và vội vàng của thời gian.

+ Chiếc lá khô: trước đó còn xanh tươi, đầy sức sống, mà giờ đã khô héo và phai nhạt. →  Đó là hình ảnh của một sự chuyển biến đầy tàn phai của thời gian, làm cho mọi thứ dần dần phai nhạt và mất đi sự tươi mới.

+ Hình ảnh “tiếng sỏi trong lòng giếng cạn”: là hình ảnh của sự cô đơn, vắng vẻ và đau khổ. Tiếng sỏi reo rắt và cộng với cảnh giếng cạn, tạo ra một hình ảnh đầy sầu thương. Nó như muốn truyền tải đến ta thông điệp rằng, sự thoáng qua của thời gian cũng đồng nghĩa với sự đau khổ và sự cô đơn trong cuộc sống.

→ Với những hình ảnh tàn phai và đầy xót xa đó, đây chắc chắn là lời nhắc nhở về giá trị của cuộc sống, cũng như giá trị của thời gian. Chúng ta cần phải biết trân trọng mọi thứ xung quanh, trân trọng từng khoảnh khắc và từng giây phút của cuộc sống, để không phải hối tiếc khi mọi thứ đã trôi qua mà không cách nào quay lại được.

Câu 3: Hãy chỉ ra:

a. Điểm tương đồng giữa các hình ảnh “những câu thơ”, “những bài hát” và “đôi mắt em” ở sáu dòng thơ cuối.

b. Điểm khác biệt giữa các hình ảnh vừa nêu (ở sáu dòng thơ cuối) với hình ảnh “những chiếc lá” (ở sáu dòng thơ đầu)

Lời giải: 

a. Điểm tương đồng giữa các hình ảnh những câu thơ, những bài hát và đôi mắt em ở sáu dòng thơ cuối là những hình ảnh gợi cho ta nghĩ đến cái đẹp trường tồn của nghệ thuật và tình yêu, vì nó sống mãi trong tâm hồn con người.

b. Điểm khác biệt giữa những hình ảnh trên với hình ảnh những chiếc lá khô ở sáu dòng thơ đầu: một bên là cái đẹp và sự trường tồn, một bên là sự huỷ hoại và tàn phai.

Câu 4: Nhận xét về mối tương quan giữa các hình ảnh thơ theo cột ngang và cột dọc trong bảng sau:

Lời giải: 

- Sự tương phản giữa các hình ảnh:

 - Sự tương đồng giữa các hình ảnh:

Câu 5: Nhận xét về nhạc điệu (thể hiện qua vần, nhịp, phối thanh, cấu trúc lặp,...) của bài thơ Thời gian.

Lời giải: 

- Nhạc điệu của câu thơ cũng lạ thường và rất linh hoạt nhằm nhấn mạnh ý, tạo ra một nhạc điệu đặc biệt. Đồng thời, số câu trong mỗi đoạn không ổn định, đoạn đầu bốn câu và đoạn cuối ba câu. Số câu trong mỗi đoạn theo hướng giảm dần. Đó là cái lạ của bài thơ, xét về cấu trúc đoạn và văn bản.

- Toàn bài thơ có 12 dòng nhưng không hẳn là 12 câu vì nó có những câu vắt qua nhiều dòng. Cũng có thể hiểu 12 dòng ấy chỉ có một câu vì toàn bộ bài thơ không có dấu chấm cuối câu. Đó là một cấu trúc mơ hồ khó hiểu.

- Ngoài ra Văn Cao còn dùng thủ pháp “lạ hóa” từ ngữ, cú pháp. Cấu trúc của thơ không chỉ thể hiện ở bề mặt văn bản mà còn thể hiện ở tầng sâu ngữ nghĩa của nó. Bài thơ “Thời gian” cũng vậy, điều tác giả muốn nói đều nằm ở bên ngoài con chữ, phía sau những hình ảnh do con chữ tạo ra.

→ Văn Cao dùng các hình thức ngôn từ mang nhiều tầng nghĩa tượng trưng kết hợp với các biện pháp tu từ và đặc biệt là cách ngắt dòng, ngắt nhịp sáng tạo mới lạ để nêu lên vấn đề về thời gian trong cuộc sống của con người. Đây cũng chính là điều làm nên chất riêng trong thơ của Văn Cao.

Câu 6: Đọc lại bài thơ Độc “Tiểu Thanh kí” (Nguyễn Du) mà bạn đã học trong Bài 7. Những điều trông thấy. Nêu ít nhất một điểm tương đồng và một điểm khác biệt trong cảm nhận về thời gian của hai tác giả Nguyễn Du và Văn Cao.

Lời giải:

– Điểm tương đồng: cảm nhận về sự nghiệt ngã của thời gian: Thời gian qua kẽ tay làm khô những chiếc lá (Thời gian); vườn hoa thành bãi hoang, văn chương bị đốt đỏ... (Độc “Tiểu Thanh kim),

- Điểm khác biệt: Nguyễn Du dự cảm xót xa về sự lãng quên của người đời đối với những giá trị của nghệ thuật và số phận người nghệ sĩ (Chẳng biết ba trăm năm lẻ nữa; Người đời ai khóc Tố Như chăng?), Văn Cao thể hiện niềm tin về sự trường tồn của những giá trị của nghệ thuật và tình yêu (Riêng những cầu thời còn xanh Riêng những bài hát/ còn xanh/ Và đôi mắt em như hai giếng nước).

Câu 7: Tìm nghe một bài hát của Văn Cao và viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày cảm xúc của bạn khi nghe bài hát đó.

Lời giải:

Bài hát “Mùa Xuân đầu tiên” của nhạc sĩ Văn Cao mang đến cho em cảm giác một mùa xuân mới đang đến, với những điều mới mẻ và tươi vui. Khi nghe những nốt nhạc đầu tiên, em cảm nhận được sự nhẹ nhàng, mát mẻ của một mùa xuân mới. Tiếng đàn guitar và đàn piano cùng hòa quyện với nhau tạo nên giai điệu êm dịu, nhẹ nhàng đến lạ kỳ. Bài hát “Mùa Xuân đầu tiên” là một sự kết hợp hoàn hảo giữa giai điệu dịu dàng, nghệ thuật và những lời ca tình cảm. Những lời ca trong bài hát này đầy mĩ miều, tạo nên một bức tranh tuyệt đẹp về một mùa xuân lãng mạn, tươi trẻ, và đầy hy vọng. Em cảm nhận được sự dịu nhẹ, sự tràn đầy tình yêu và niềm hy vọng về một tương lai tươi sáng, cũng như sự trầm lắng khi bài hát dần dần kết thúc. Lời bài hát cũng rất tuyệt vời, nó tả lại cảm giác của một người yêu đất nước đang rộn ràng chào đón mùa xuân đầu tiên sau bao ngày chiến tranh. Em cảm nhận được sự đau khổ của những năm chiến tranh, nhưng đồng thời cũng cảm thấy niềm tin và hy vọng rực rỡ khi mùa xuân trở lại. “Mùa Xuân đầu tiên” là một bài hát tuyệt vời, không chỉ bởi âm nhạc và lời bài hát, mà còn bởi thông điệp sâu sắc về tình yêu đất nước và hy vọng vào một tương lai tươi đẹp hơn. Khi nghe bài hát, em cảm thấy bình yên và được khơi gợi niềm tin vào sự sống và hy vọng trong tương lai.

Giaibaitap.me