I. Mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận bình luận
1.
- Bình luận: là bàn bạc, đánh giá, nhận xét về sự đúng sai, thật giả, lợi hại của các hiện tượng đời sống như: ý kiến, chủ trương, sự việc, con người, tác phẩm văn học ...
- Thao tác lập luận bình luận:
là cách thức đưa những lí lẽ, dẫn chứng nhằm thuyết phục người đọc người nghe đồng ý về vấn đề được nêu ra
2. Phân tích ngữ liệu:
a. Phân tích ngữ liệu “Xin lập khoa luật” của Nguyễn Trường Tộ (Ngữ văn 11, tập 1)
- Vấn đề: Đề cao luật pháp ở các nước phương Tây và chỉ ra sự cần thiết của luật pháp đối với xã hội.
+ Giỏi luật → làm quan.
+ Quan dùng luật: trị dân theo luật mà giữ gìn.
+ Khi xử phạt đều phải dựa vào ngũ hình.
+ Vua không được đoán phạt một người theo ý mình mà phải dựa vào ý kiến của các quan.
- Thái độ: Phê phán với đạo Nho: “chỉ nói suông trên giấy, không làm cũng chẳng bị ai phạt, có làm cũng chẳng được ai thưởng. Bởi vậy xưa nay học đã nhiều mà mấy ai đổi được tâm tính, sửa được lỗi lầm”.
=> Tác giả có ý thức tranh luận với quan niệm cho rằng việc lập khoa luật là không cần thiết
=> Như vậy tác giả đã nêu ra vấn đề đúng, sai của đời sống và bàn bạc rất sâu. “Nếu bảo luật lệ chỉ tốt cho việc cai trị chứ không có đạo đức tinh vi thế thì không biết rằng trái luật là tội, giữ đúng luật là đức. Nếu tận dụng cái lẽ công bằng trong luật mà xử sự thì mọi quyền pháp đều là đạo đức”.
=> Vua chúa thống trị đất nước đều phải dựa vào luật, và thực hiện theo luật.
=> Nhằm mục đích thuyết phục triều đình cho mở khoa luật.
b. Kết luận:
* Mục đích: Bình luận nhằm đề xuất ý kiến, nhận xét đánh giá giúp người đọc, người nghe hiểu, tán đồng với mình về một hiện tượng, vấn đề nào đó.
* Yêu cầu:
- Đứng trước một tình huống có vấn đề nảy sinh nhu cầu bình luận.
- Vấn đề được bàn luận phải được người đọc, người nghe hiểu biết, quan tâm
- Ý kiến đưa ra bình luận phải thực sự thuyết phục, lôi cuốn người đọc, người nghe
- Phải nắm vững kỹ năng bình luận
=> Chúng ta đang sống trong thời đại văn minh, dân chủ; mọi người đều có quyền và trách nhiệm tham gia giải quyết các vấn đề. Con người trong thời đại như thế phải dám và phải có khả năng tham gia bình luận, để trở thành người có ích cho xã hội.
Muốn các cuộc tranh luận có hiệu quả và bổ ích chúng ta cần thành thạo kĩ năng bình luận.
II. CÁCH BÌNH LUẬN
Cách bình luận: 3 bước
Bước 1. Nêu hiện tượng (vấn đề) cần bình luận
→ Trình bày rõ ràng, trung thực
Bước 2. Đánh giá hiện tượng (vấn đề) cần bình luận
→ Phải đề xuất và chứng tỏ được ý kiến nhận định , đánh giá của mình là xác đáng .
Bước 3. Bàn về hiện tượng (vấn đề) cần bình luận.
→ Cần có những lời bàn sâu rộng.
III. LUYỆN TẬP:
Bài tập 1:
Nhận xét như vậy là sai vì
- Về mục đích bình luận hoàn toàn khác giải thích và chứng minh
+ Giải thích giúp người đọc hiểu về một vấn đề nào đó chưa biết
+ Chứng minh giúp người đọc tin về một vấn đề được nêu ra
+ Bình luận là bày tỏ quan điểm, thuyết phục mọi người đồng ý trước ý kiến của bản thân
- Bình luận cũng không phải giải thích, chứng minh cộng lại. Có chăng người ta chỉ sử dụng giải thích, chứng minh trong qúa trình thực hiện bình luận. Ta coi đó là thao tác hỗ trợ.
Bài tập 2:
Đoạn trích có dùng thao tác bình luận, vì có nêu ra:
* Vấn đề bình luận: nguyên nhân và hậu quả của tai nạn gian thông.
* Giải quyết vấn đề:
- Dùng lí lẽ:
+ “Thần chết đã … đường phố”
+ “Những kẻ … giao thông”
+ “Những kẻ đầu …. khoái cảm”.
- Chỉ ra nguyên nhân:
+ Hạn chế khách quan.
+ Hạn chế chủ quan: ý thức tham gia giao thông còn non kém.
=> Tác giả đã đi vào giải thích vấn đề.
- Dẫn chứng:
+ “Theo thống kê của UNICEF…. Xe máy”
+ Họ là lực lượng lao động lớn của đất nước. Lực lượng ấy phải gánh lấy trách nhiệm công dân và gia đình.
=> Dùng lí lẽ và dẫn chứng để cho người đọc thấy được nguyên nhân và hậu quả của tai nạn giao thông. Từ đó dẫn đến thái độ phê phán, không đồng tình với những sát thủ trên đường phố → Đánh giá vấn đề.
* Tác giả đã đưa ra lời bàn:
- Vấn đề an toàn giao thông là hạnh phúc, là cơ hội gặt hái thành công để hội nhập, là thể hiện thái độ mến khách.
- Hành động cần có:
+ Tự điều chỉnh mình.
+ Tự cứu mình và cứu người.
+ Cần một chương trình truyền thông hiệu quả để lưỡi hái tử thần không còn nghênh ngang trên đường phố.
=> Bàn bạc, mở rộng vấn đề.
Bài tập 3:
Bài “xin lập khoa luật” chúng ta còn có thể bình luận thêm
- Nêu vai trò của pháp luật đối với xã hội ta hiện nay.
+ Làm cho mọi người hiểu được pháp luật và làm theo pháp luật
+ Để xây dựng xã hội thực sự văn minh, công bằng
- Làm thế nào để có luật nghiêm và làm tốt việc giáo dục pháp luật trong xã hội
+ Đặt ra luật pháp và hoàn chỉnh bộ luật. Luật pháp phải xuất phát từ hiện thực và nguyện vọng của nhân dân
+ Mọi người phải có ý thức sống và làm theo pháp luật. Đặc biệt nêu cao tinh thàn gương mẫu của mọi người, mọi ngành, mọi tổ chức trong việc chấp hành pháp luật.
Giaibaitap.me
